Eskişehir Üniversite Öğrencileri Bisiklet Kullanım Alışkanlıkları Araştırması

ESKİŞEHİR ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ BİSİKLET KULLANIM ALIŞKANLIKLARI ARAŞTIRMASI

________________________________________

ÖZET

Bu araştırma, Eskişehir’deki üniversite öğrencilerinin bisiklet kullanım alışkanlıklarını, karşılaştıkları engelleri ve kullanım motivasyonlarını incelemektedir. Çalışma kapsamında üç üniversiteden toplam 421 öğrenciden çevrimiçi anket yoluyla veri toplanmıştır. Bulgular, öğrencilerin büyük çoğunluğunun bisiklet sürmeyi bilmesine rağmen düzenli kullanım oranının oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Güvenlik algısının düşük olması ve bisiklet sahibi olmama durumu temel engeller arasındadır. Araştırma sonuçları, sürdürülebilir ulaşım politikalarının geliştirilmesine yönelik somut öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Bisiklet kullanımı, sürdürülebilir ulaşım, üniversite öğrencileri, güvenlik algısı, bisiklet altyapısı

______________________________________

1. GİRİŞ

Sürdürülebilir ulaşım, çağdaş kentlerin en önemli politika alanlarından biridir. Bisikletli ulaşım, ekonomik, çevresel ve sağlık açısından çok yönlü faydalar sunmasına rağmen Türkiye genelinde yeterince yaygın değildir. Eskişehir, düz coğrafyası ve kompakt kent yapısı nedeniyle bisiklet kullanım potansiyeli yüksek şehirler arasında yer almaktadır. Üniversite öğrencileri ve gençler toplumun değişime en yakın kesimidir.

Bu araştırma, Eskişehir'deki üniversite öğrencilerinin bisiklet kullanım alışkanlıklarını analiz ederek bu potansiyelin ne ölçüde değerlendirildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

______________________________________

2. ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmanın temel amacı, Eskişehir’deki üniversite öğrencileri arasında bisiklet kullanım düzeylerini, kullanım motivasyonlarını ve karşılaşılan engelleri inceleyerek, sürdürülebilir ulaşım politikalarına katkı sağlamaktır. Bu doğrultuda, demografik özellikler, kullanım sıklığı, güvenlik algısı, paylaşımlı bisiklet sistemlerinin kullanımı ve bisiklet sahipliği gibi değişkenlerle ilişkiler analiz edilmiştir.

______________________________________

3. YÖNTEM

______________________________________

3.1 Araştırma Modeli

Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerine dayanmaktadır ve betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Veriler çevrimiçi anket yoluyla toplanmıştır.

______________________________________

3.2 Çalışma Grubu

Örneklem 421 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Dağılım:

• Anadolu Üniversitesi: %52,3 (n=220)
• Osmangazi Üniversitesi: %34,2 (n=144)
• Eskişehir Teknik Üniversitesi: %13,5 (n=57)

______________________________________

3.3 İstatistiksel Parametreler

• Güven düzeyi: %95
• Hata payı: ±%5
• Minimum örneklem gereksinimi (384) karşılanmıştır.

______________________________________

4. BULGULAR

______________________________________

4.1 Katılımcı Profili

______________________________________

4.1.1 Üniversite Dağılımı

• Anadolu Üniversitesi: (220 / 421) × 100 = %52,3
• Osmangazi Üniversitesi: (144 / 421) × 100 = %34,2
• Eskişehir Teknik Üniversitesi: (57 / 421) × 100 = %13,5

______________________________________

4.1.2 Cinsiyet Dağılımı

• Kadın: %62
• Erkek: %36,8
• Belirtmeyen: %1,2

______________________________________

4.1.3 Kampüse Uzaklık

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

Öğrencilerin %63,7’si kampüse 5 km’den daha kısa bir mesafede yaşamaktadır.

______________________________________

4.2 Ulaşım Alışkanlıkları ve Bisiklet Kullanımı

______________________________________

4.2.1 Kampüse gelirken en sık seçilen ulaşım yöntemi

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Öğrencilerin büyük bir kesimi, %44,2 yürüyerek kampüse ulaşıyor.
• Aynı büyüklükte bir kesim, %40,9 (%23,3 Otobüs/Dolmuş ve %17,6 Tramvay) toplu taşıma sistemleri ile ulaşıyor

______________________________________

4.2.2 Bisiklet Sürmeyi Bilme Oranı

• Bisiklet sürmeyi bilenlerin oranı %91,7
• Bilmeyenler %8,3

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

Bisiklet sürmeyi bilmeyenlerin oranı %8,3

______________________________________

4.2.2 Bisiklet Kullanım Alışkanlıkları

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Haftada birkaç gün bisiklet kullananların oranı %7,8
• Her gün bisiklet kullananların oranı ise %8,8
• Hiç bisiklet kullanmayanların oranı %28,7
• Nadiren bisiklet kullanım oranı ise %41,3
• Düzenli bisiklet kullanım oranı toplam %16,6
• Hiç kullanmayan ve nadir kullananlar ise toplam %70

______________________________________

4.2.3 Bisiklet Kullanım Amacı

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Bisiklet kullanım amaçları içinde şehir içi ulaşım amacı %11,9
• Kampüse ulaşım %4,3

______________________________________

4.2.4 Bisiklet Sahipliği

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Öğrencilerin büyük bir kesimi, %40,9 bisiklet sahibi.
• Yaklaşık aynı büyüklükteki bir kesimi %32,3 bisikleti yok.

______________________________________

4.2.5 Paylaşımlı Bisiklet Kullanımı (ESPEDAL, TRİPY vb)

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

Paylaşımlı bisiklet sistemini hiç kullanmalayanların oranı %73,2

4.2.5.2 Paylaşımlı Bisiklet Kullanımı / Kampüse Uzaklık

Kampüse ulaşımı 1-3 km mesafe olan öğrenciler paylaşımlı sistemi kullananlar arasında en yüksek oran ile öne çıkıyor. "Ara sıra kullanım" oranı %31.1. Çok yakın ve çok uzak mesafelerde kullanım oranı düşük.

4.2.5.3 Paylaşımlı Bisiklet Kullanımı / Ana Ulaşım Yöntemi

Tramvay kullanıcılarının %35.3'ü paylaşımlı bisiklet kullanıyor. En yüksek kullanım oranı.

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Tramvay Entegrasyonu Potansiyeli: Tramvay kullanıcılarının %35.3'ü paylaşımlı bisiklet kullanıyor
• Mesafe Etkisi: 1-3 km mesafe en aktif kullanım. (%32.6) Çok yakın/çok uzak mesafelerde kullanım düşük

______________________________________

4.3 Engeller, Motivasyonlar ve Algı

______________________________________

4.3.1 En Çok Engelleyen 2 Faktör

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

En çok engelleyen 4 faktör

• Bisikletim yok / maliyet – %31,8 (134 kişi)
• Trafikte güvensiz hissetme – %30,6 (129 kişi)
• Güvenli yol olmaması – %19 (80 kişi)
• İklim koşulları – %15 (63 kişi)

______________________________________

4.3.2 En Çok Motive Eden 2 Faktör

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

En çok motive eden 4 faktör

• Keyif / stressiz ulaşım %41,1 (173 kişi)
• Sağlıklı yaşam %39,4 (166 kişi)
• Ekonomik ulaşım %14,7 (62 kişi)
• Çevre duyarlılığı %11,9 (50 kişi)

______________________________________

4.3.3 Güvenlik Algısı

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

Öğrencilerin büyük bir bölümü trafikte güvensiz hissetmektedir. Güvenlik puanı (1–5): 2,4

______________________________________

4.3.4 En Çok Zorlanılan Noktalar

______________________________________

4.4 Çözüm Önerileri ve Görüşler

______________________________________

4.4.1 En Etkili Çözüm Önerileri

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

Öncelikli ilk 4 çözüm önerisi sırasıyla:

• Kesintisiz ve ayrılmış bisiklet yolu %41,3 (174 kişi)
• Öğrencilere uygun fiyatlı bisiklet satış/kiralama olanakları %32,8 (138 kişi)
• Paylaşımlı bisiklet sistemlerinde öğrenci indirimi %24,5 (103 kişi)
• Bisiklet dostu kavşak düzenlemeleri %23 (97 kişi)

______________________________________

4.4.2 Tramvay Entegrasyonu

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Bisikletimi tramvaya alabilme imkanım olsa kullanırım: %21,6
• Tramvay istasyonlarındaki park alanları yetersiz/güvensiz: %24,5

______________________________________

4.4.3 Belediye Projelerinden Haberdarlık

ÖNE ÇIKAN BULGULAR:

• Evet, detaylarıyla biliyorum: 13,1
• Evet, ama detaylarını bilmiyorum: 51,3
• Hayır, hiç haberdar değilim: 35,6

______________________________________

6. SONUÇ VE ÖNERİLER

______________________________________

6.1 Sonuçlar

1. Bisiklet kullanım oranı potansiyele göre düşüktür: Eskişehir'deki üniversite öğrencilerinin %91,7'si bisiklet sürmeyi biliyor ancak sadece %8,8'i günlük olarak; %7,8’i haftada birkaç gün bisiklet kullanmaktadır. Ulaşım amacıyla hiç bisiklet kullanmayanların oranı ise %28,7; nadiren kullanım oranı ise %41,3’tür.
   Düzenli kullananlar (%16,6) ile kullanmayanlar (%70) arasındaki büyük fark ulaşımda bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması yönündeki büyük potansiyeli gösterir.
2. Kampüse ulaşım mesafesi bisikletli ulaşımın geliştirilmesi açısından büyük bir fırsattır: Öğrencilerin %63,7’si kampüse 5 km’den daha kısa bir mesafeden ulaşım sağlamaktadır. Beş kilometreye kadar olan mesafeler bisiklet ile ortalama 20 dakikada ulaşılabilir.
3. Öğrencilerin kampüse ulaşımda sürdürülebilir bir ulaşım tercihine yöneldikleri görülüyor: Öğrencilerin %44,2 gibi çok büyük bir kesimi yürüyerek kampüse ulaşıyor. Yine %40,9 (%23,3 Otobüs/Dolmuş ve %17,6 Tramvay) gibi büyük bir kesim de toplu taşıma sistemlerini tercih ediyor.
4. Bisiklet sahipliği oranı oldukça yüksek olmasına karşın bu oran ulaşım amacıyla kullanıma yansımıyor: Öğrencilerin büyük bir kesimi, %40,9 bisiklet sahibi iken şehir içi ulaşım amacı %11,9; kampüse ulaşım %4,3.
5. Paylaşımlı bisiklet sistemi henüz kentte kabul görmemiş: Hiç kullanmalayan üniversite öğrencilerinin oranı %73,2
6. Bununla birlikte kampüse ulaşımda tramvayı tercih edenler ara sıra da olsa (%35,3) paylaşımlı bisiklet kullanıyor. Kampüse ulaşımda en çok tercih edilen mesafe 1-3 km (%32,6).
7. Ana engeller arasında bisikletinin olmaması, maliyet (134 kişita) ve trafikte güvensiz hissetme, kaza riski (129 kişita) öne çıkmaktadır.
8. Güvenlik algısı yetersizdir: Ortalama güvenlik algısı 2,4/5,0 oranındadır.
9. Uygun fiyatlı bisiklet erişimi kritik bir ihtiyaçtır.
10. Altyapı ekkişileri kullanım sıklığını doğrudan etkilemektedir.
11. Bisikletin toplu taşıma sistemi (öncelikle tramvay) ile entegrasyonu önemli bir ekkişi olarak öne çıkıyor.
12. Öğrencilerin çok büyük bir bölümü %91,7’si bisiklet sürmeyi biliyor: Bilmeyenlerin oranı yalnızca %8,3 gibi küçük bir kesim gibi görünse de her 12 öğrenciden 1’i bisiklet sürmeyi bilmiyor.
13. Belediyenin bisikletli ulaşım projeleri öğrenciler tarafından yeterince bilinmiyor: Detaylarıyla bilenler yalnızca %13,1; hiç haberi olmayanların oranı ise %35,6

______________________________________

6.2 Öneriler

1. Kesintisiz bisiklet yolu ağı geliştirilmelidir. Yeni yapılacak yollarında öncelik özellikle üniversite öğrencilerinin ikamet ettiği kampüslere 5 km mesafe sınırı gözetilmelidir. Kampüslerde güvenli bisiklet park alanları artırılmalıdır.
2. Ulaşılmış olan yaya ve toplu taşıma oranı (%85,1) korunmalıdır. Kaldırımlar ve toplu taşıma sistemleri daha konforlu hale getirilmeli; kampüs çevresinde yayalaştırılmış sokak ve caddeler tasarlanmalıdır.
3. Üniversite öğrencilerinin bisikletli ulaşımını destekleyen kampanyalar düzenlenmeli. Uygun fiyatlı kiralama ve bisiklet satın alma; farkındalık kampanyaları ve güvenli sürüş eğitimleri; toplu bisiklet sürüşleri, bisiklet festivalleri, şenlikleri; bisiklet sürmeyi bilmeyen (%8,3) kesime yönelik de sürüş öğrenimi atölyeleri vb.
4. Paylaşımlı bisiklet sistemlerinin kullanımının artırılması için (belediyeler, üniversiteler ve işletmeci kuruluşlar işbirliği içinde) öğrencilere yönelik kampanyalar düzenlemeli. 1-3 km koridorlarında istasyon sayısı artırılmalı. Düzenli kullanımı teşvik edecek öğrenci indirimli fiyat kampanyaları yapılmalı.
5. Tramvay–bisiklet entegrasyonu yapılmalıdır. Kampüse ulaşım açısından öncelikli tramvay istasyonlarına paylaşımlı bisiklet sistemi istasyonları ve bisiklet park yerleri yapılmalıdır.
6. Belediyenin bisikletli ulaşım projeleri üniversite öğrencilerine yönelik etkili kampanyalar ile tanıtılmalıdır.

______________________________________

6.3 Stratejik Öneriler ve Eylem Planı

______________________________________

6.3.1. Kısa Vadeli Öncelikler (0-6 Ay)

______________________________________

6.3.2. Orta Vadeli Hedefler (6-12 Ay)